Samo bycie psychologiem bądź psychiatrą nie uprawnia do używania tytułu psychoterapeuty, do zajmowania się psychoterapią. Psycholog może zajmować się diagnozą psychologiczną oraz poradnictwem psychologicznym i psychoedukacją. Lekarz specjalista psychiatra może zajmować się diagnozą medyczną zaburzeń psychicznych i leczeniem ich z wykorzystaniem metod farmakologicznych.
Do zajmowania się psychoterapią mają prawo osoby, które są w trakcie kilkuletniego szkolenia z psychoterapii. Do używania tytuły psychoterapeuty mają prawo absolwenci takich szkoleń. Czasami takie szkolenia mają formę studiów podyplomowych na określonej uczelni wyższej. Absolwent otrzymuje dyplom, a wraz z nim prawo do używania tytułu dyplomowanego psychoterapeuty. Po ukończeniu kilkuletniego szkolenia, po spełnieniu dodatkowych kryteriów /określonej liczby godzin superwizji, określonej liczby godzin psychoterapii własnej, liczby godzin praktyki klinicznej – stażu, innych/ psychoterapeuta może ubiegać się o tytuł certyfikowanego psychoterapeuty. Staje w tym celu przed komisją certyfikacyjną, dokumentuje spełnienie stosownych kryteriów i zdaje egzamin – z wiedzy teoretycznej oraz praktycznej. Certyfikowany psychoterapeuta z wieloletnią praktyką kliniczną może ubiegać się o tytuł certyfikowanego superwizora psychoterapii, co również wiąże się z określonymi kryteriami i egzaminem. Szkolenie z psychoterapii musi trwać kilka lat. Nie jest to kurs roczny lub kilkumiesięczny. Może dotyczyć określonej metody psychoterapii lub reprezentować podejście integracyjne.
Wyodrębnia się następujące podstawowe metody psychoterapii: psychoanalizę, podejście psychodynamiczne, behawioralno-poznawcze, gestalt, systemowe i inne. Psychoterapeuta może pracować w jednym nurcie. Będzie wówczas na przykład psychoterapeutą poznawczo - behawioralnym, absolwentem kilkuletniego szkolenia w szkole poznawczo - behawioralnej. Może także pracować w nurcie integracyjnym – jako absolwent szkolenia integracyjnego wykorzystywać metody różnych podejść.
Psychoterapia jest pokrewną dziedziną wobec psychologii, szczególnie klinicznej bądź psychiatrii. Dlatego psycholodzy bądź specjaliści psychiatrzy nierzadko wybierają psychoterapię jako dalszy etap rozwoju zawodowego. Psychoterapeutami jednak bardzo często zostają także przedstawiciele zawodów pedagogicznych lub innych kierunków. Nie należy obawiać się, że są oni gorzej przygotowani do tego zawodu, ponieważ w programie szkolenia z psychoterapii są także moduły z psychopatologii, psychologii klinicznej. Na egzaminie certyfikacyjnym natomiast takie osoby zdają dodatkowy egzamin z psychologii klinicznej. W związku z tym, że istnieją różne metody psychoterapii istnieją określone towarzystwa psychoterapii – reprezentujące daną metodę lub metody. Sprawują one nadzór nad ośrodkami, które prowadzą kilkuletnie szkolenie z psychoterapii, organizują egzaminy certyfikacyjne, przyznają certyfikaty psychoterapeuty. Psychoterapeuta może mieć certyfikat towarzystwa polskiego lub/i europejskiego lub/i brytyjskiego lub innego kraju. Ponieważ kryteria merytoryczne związane ze ścieżką certyfikacji są bardzo wymagające certyfikowany psychoterapeuta to osoba, która z założenia będzie rzetelnie przygotowana do leczenia psychoterapią i wiarygodna.
Na pierwszym spotkaniu ma Pani/Pan prawo oczekiwać rzeczowych informacji dotyczących szkoleń i udokumentowanych kwalifikacji, superwizji. To znaczy osoba podająca, że zajmuje się psychoterapią na prośbę pacjenta powinna podać konkretnie nazwę instytucji, w której uczy się lub uczyła psychoterapii, nazwisko superwizora, metody psychoterapii, które stosuje. Powinna także na prośbę pacjenta udokumentować stosowne uprawnienia – jeśli jest w toku szkolenia szkolące instytucje wydają na prośbę studentów takie zaświadczenia.
